Οίτη, Πυρά Ηρακλέους
Πυρά Ηρακλέους - Παύλιανη
23/07/2023
Η σημερίνη εξόρμηση στην Οίτη, ήταν κάπως διαφορετική από τις υπόλοιπες... Προορισμός μας ήταν τα Πυρά Ηρακλέους! Η Οίτη, γνωστή και ως βουνό του Ηρακλή, έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον μυθικό ήρωα. Σε ένα μικρό ύψωμα, στην είσοδο του οροπεδίου της Καταβόθρας, σώζονται τα ερείπια αρχαίου ναού που είχε φτιαχτεί προς τιμή του.
Η Μυθολογία αναφέρει πως ο Ηρακλής παντρεύτηκε την αδελφή του Μελέαγρου, την Διηάνειρα, αφού πρώτα νίκησε σε μονομαχία τον ποταμό Αχελώο στην Καλυδώνα της Αιτωλίας. Φεύγοντας από την Αιτωλία μαζί με τη νέα του γυναίκα, ο Ηρακλής αναγκάστηκε να σκοτώσει τον κένταυρο Νέσσο, όταν αυτός προσπάθησε να αρπάξει τη Διηάνειρα στο πέρασμά της από τον Εύηνο ποταμό. Ο θνήσκων Κένταυρος έδωσε στη Διηάνειρα λίγο από το αίμα του, λέγοντάς της πως, αν την απατήσει κάποτε ο Ηρακλής, θα τον ξανάφερνε κοντά της αλείφοντας τον χιτώνα του με αυτό. Μετά από χρόνια, όταν η Δηιάνειρα υποπτεύθηκε ότι ο Ηρακλής ερωτεύθηκε την Ιόλη, άλειψε τον χιτώνα του με το αίμα του Κένταυρου Νέσσου. Καθώς ο Ηρακλής φόρεσε τον χιτώνα καταλήφθηκε από τρομερούς πόνους και στην απόγνωσή του, συγκέντρωσε ξύλα στην κορυφή του όρους Οίτη και παρακάλεσε τον Φιλοκτήτη να ανάψει πυρά, πάνω στην οποία ανέβηκε και κάηκε. Όταν θέριεψε η πυρά που άναψε ο Φιλοκτήτης, ένα φωτεινό σύννεφο κατέβηκε από τον ουρανό και πήρε τον θνήσκοντα Ηρακλή, μεταφέροντας τον στον Όλυμπο των μακαρίων θεών. Μέχρι σήμερα, η υψηλότερη κορυφή της Οίτης ονομάζεται "Πυρά". Η Δηιάνειρα, μαθαίνοντας το γεγονός αυτό, αυτοκτόνησε.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο 3 κομμάτια επιγραφής παραπέμπουν στις γιορτές "Οιτέα Ηράκλεια", δηλαδή προς τιμήν του Ηρακλέους. Επίσης βρέθηκαν αφιερώματα πήλινα και μεταλλικά, αιχμές από δόρατα, δύο χάλκινα αγαλμάτια που παριστάνουν γυμνό τον ημίθεο Ηρακλή (6ου ή 7ου αι.) και 13 συνολικά νομίσματα.... Στα δεξιά διακρίνεται το ορθογώνιο κτίριο της Στοάς, στα δε αριστερά είναι ο Ναός και πλησίον του ο Βωμός. (Νικ. Γ. Παπαδάκις, 1919). Το οικοδόμημα που θα υπήρχε είχε ήδη λεηλατηθεί από κατοίκους της περιοχής, που χρησιμοποίησαν τους λαξευτούς λίθους στην οικοδόμηση σπιτιών και εκκλησιών
Σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται το χωριό Πυρά Ηρακλέους (ή απλά Πυρά). Αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας με λιγοστούς μόνιμους κατοίκους τον χειμώνα αφού είναι χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 1160 μέτρων στις νότιες πλαγιές της Οίτης. Το χωριό ανήκει στο Νομό Φωκίδος. Οι προηγούμενες ονομασίες του χωριού όπως αυτές προκύπτουν από τα διάφορα Φ.Ε.Κ και τα Βασιλικά Διατάγματα ήταν Γκουρίτζα, Γκουρίτσα, Γουρίτσα και Γκούρα. Μετονομάσθηκε σε Πυρά με το Δ.9-9-1927 (Φ.Ε.Κ. 206 Α /1927).
Απέναντι από τον αρχαίο αυτό χώρο, βρίσκεται μια περιοχή στην οποία υπάρχει αυτοφυές το γνωστό μας τσαι του βουνού.
Σιδηρίτις (Sideritis)
Η επιστημονική του ονομασία είναι Σιδερίτης και έχουν καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικά είδη, εκ των οποίων τα 17 φυτρώνουν αποκλειστικά στην Ελλάδα: Σιδηρίτης η διάτρητη στο Άγιο Όρος (Sideritis perfoliata), Σιδηρίτης η λαθραία στον Ταΰγετο (Sideritis clandestina), Σιδηρίτης η συριακή στη Κρήτη (Sideritis syriaca), Σιδηρίτης η σκαρδική στον Όλυμπο (Sideritis scardica), Σιδηρίτης η ευβοϊκή στην Εύβοια (Sideritis euboea) κ.λπ.
Η θρεπτική του αξία είναι αξιοσημείωτη και παράλληλα με την μοναδική επίγευση, συμβάλλει και στην ενυδάτωση του οργανισμού. Το τσάι του βουνού περιέχει ένα πολύτιμο οπλοστάσιο φλαβονοειδών, κατεχινών, μονοτερπενίων, διτερπενίων, τριτερπενικών οξέων φαινυλοπροπενίων, στερολών, ιριδοειδών, αιθέριων ελαίων, κουρκουμίνης και καρυοφυλλίνης.
Στην εξόρμηση μας, παρατηρήσαμε πόσα ακόμη φυτά (που πολλές φορές δεν βλέπουμε όταν έχουμε έναν ρυθμό για κάποια κορυφή ενός βουνού)! Τι πλούτος! Συνεχίσαμε την ανάβαση του λόφου μεχρι το γεωγραφικό σημείο του Στρατού - η θέα από εκεί, μαγευτική!
Αφού γυρίσαμε προς το αρχαιολογικό χώρο, πήραμε τον δρόμο της επιστροφής για τη Παύλιανη. Συναντήσαμε και ένα κοπάδι με αγελάδες κι ανάμεσα τους κι ενας ταύρος. Με προσοχή - αφού είμασταν με το αυτοκίνητο - περάσαμε δίπλα τους και τα προσπεράσαμε ώστε να συνεχίσουμε για τον προορισμό μας!
Συνεχίσαμε τη πορεία μας προς το χωριό της Παύλιανης, εκεί σε στάση στο δρόμο, βρήκαμε και τη γνωστή βατομουριά! Η αλήθεια ήταν πως παρά ήταν ξινά τα συγκεκριμένα - ίσως θέμα τοποθεσίας, καιρικών συνθηκών και εποχής!
Η Βάτος (λατ.Rubus) είναι ένα μεγάλο γένος αγγειόσπερμων φυτών που ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών με 250-700 είδη. Τα φυτά του γένους, οι βατομουριές, είναι συνήθως θάμνοι με αγκάθια. Οι καρποί τους είναι εδώδιμοι με ποικίλους χρωματισμούς που διαφέρουν από είδος σε είδος. Συνήθως τα βατόμουρα τρώγονται ωμά ή χρησιμοποιούνται στην ζαχαροπλαστική ενώ μπορούν να γίνουν και μαρμελάδα, ξύδι, κρασί ή ρακή μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Στην Ελλάδα συναντάται κυρίως ως αυτοφυές το είδος Βάτος η θαμνώδης, το μαύρο βατόμουρο, γνωστό και ως απλά βατομουριά ή βατσινιά.
Βάτος η θαμνώδης (Rubus fruticosus)
Σε πιο χαμηλό υψόμετρο πλέον, συνατήσαμε και την αγαπημένη μας ρίγανη! Ίσως το πιο διάσημο μπαχαρικό και συνάμα φυτό! Η ρίγανη προέρχεται από τη λέξη «όρος» και «γάνος» που σημαίνει η λαμπρότητα. Είναι το φυτό που δίνει λαμπρότητα στο βουνό. Είναι ένα φυτό, δώρο της φύσης, που χρησιμοποιείται είτε στο μαγείρεμα είτε θεραπευτικά.
Η ρίγανη (Ορίγανον το κοινόν, Origanum vulgare) είναι αρωματικό ποώδες, πολυετές, ιθαγενές και θαμνώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας. Ανήκει στο γένος Ορίγανο της τάξης των λαμιωδών αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών. Το φυτό έχει ύψος 20-80 εκ., έχει φύλλα αντίθετα μήκους 1-4 εκ. Αναπτύσσεται καλά σε εδάφη με pH 6-9 και μπορεί να εκμεταλλευτεί , όταν καλλιεργείται, ακόμα και σε πολύ φτωχά , ξηρικά και πετρώδη εδάφη. Τα άνθη της έχουν χρώμα άσπρο-μώβ και ανθίζει από Ιούνιο κυρίως μέχρι Αύγουστο αναλόγως της περιοχής.
Ορίγανον το κοινόν (Origanum vulgare)
Η Ελληνική ρίγανη (Greek Oregano) είναι φυτό πολυετές και ποώδες η ποιότητά της θεωρείται από τις καλύτερες παγκοσμίως. Η ρίγανη πέρα από το χαρακτηριστικό άρωμα και γεύση που δίνει στο φαγητό έχει και πάρα πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες, με κυριότερη (γνωστή φαρμακευτικά) δραστική ουσία την καρβακρόλη.
Το αρωματικό φυτό που απαντάται κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο αποτελεί υπέρμαχο της υγείας μας γιατί είναι από τα πιο ισχυρά φυσικά αντιοξειδωτικά. Η ρίγανη διαθέτει 12 φορές ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 φορές περισσότερη από την πατάτα και 42 φορές περισσότερο από το μήλο.
Η άγρια ρίγανη είναι ουσιαστικά ένας μικρός θάμνος, που μπορεί να φτάσει και τους 80 πόντους σε ύψος, αν και τις περισσότερες φορές είναι χαμηλότερη. Η ρίγανη μπορεί να φυτρώσει σχεδόν παντού, αλλά θα την βρείτε, συνήθως, σε ορεινά και άγονα μέρη. “Προτιμάει” έδαφος πετρώδες (όχι βραχώδες) και απόκρημνες πλαγιές.
Θεωρείτο σύμβολο της ευτυχίας από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους και γι΄ αυτό τα στεφάνια που έφτιαχναν στους γάμους περιείχαν και κλαδάκια φρέσκιας ρίγανης.
Βασικός κανόνας στη συλλογή των σπουδαίων αυτών βοτάνων, του τσαγιού και της ρίγανης, είναι η προσεκτική κοπή τους - για να μπορούμε να βρούμε και την επόμενη χρονιά. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια αναφέρονται πολύ κακές συλλογές βοτάνων με ξερίζωμα χάριν ταχύτητας μαζέματος με αποτέλεσμα να έχουν εξαφανιστεί από κάποιες περιοχές κάποια βότανα.
